Τα Ανώγεια βρίσκονται 35 χλμ από το Ηράκλειο και 52 χλμ από το Ρέθυμνο. Είναι χτισμένα σε υψόμετρο περίπου 750 μ. στους πρόποδες του βουνού Ψηλορείτη, πάνω στην περιοχή που ονομάζεται Αρμί, δηλαδή κορυφογραμμή. Πρόκειται για ένα από τα πιο μεγάλα χωριά της Κρήτης με 2.500 κατοίκους (απογραφή 2001) και έξι οικισμούς. Τα Αρμί, Μεσοχωριό, Περαχώρι, Μετόχι και Συνοικισμό, καθώς και το μικρό χωριό Σίσαρχα 4 χλμ πρίν τ' Ανώγεια (ερχόμενος από Ηράκλειο). Από το 1947 τα Ανώγεια αναγνωρίστηκαν ως Δήμος, τιμής ένεκεν για τον ηρωισμό και τις καταστροφές που υπέστησαν λόγω του πολέμου.
Στοιχεία για τους Ανωγειανούς και το χωριό τουςΟι Ανωγειανοί δείχνουν υπερβάλλοντα αλλά αληθινό ζήλο για τον τόπο τους και την πολιτιστική κληρονομιά τους! Είναι πιστοί ακόλουθοι των ηθών και των εθίμων τους γι' αυτό και το χωριό τους θεωρείται το κέντρο του σύγχρονου Κρητικού πολιτισμού. Μιλάνε ακόμα χρησιμοποιώντας την ιδιαίτερη τοπική διάλεκτο που δεν συναντάται πουθενά αλλού στην Κρήτη. Η μουσική είναι σημείο αναφοράς για τους Ανωγειανούς. Εκφράζονται με τα τραγούδια τους και τις απίστευτες μαντινάδες σε όλες τις εκδηλώσεις τους. Χαρά, λύπη, γάμος, πένθος, έρωτας. Όλα τα συναισθήματα στ' Ανώγεια, τραγουδιούνται με πάθος. Ο Ανωγειανός ζει με υπερβολή αλλά ταυτόχρονα με ταπεινοφροσύνη. Δεν είναι τυχαίο ότι στ' Ανώγεια γεννήθηκαν και μεγάλωσαν πολλοί εκπρόσωποι της Κρητικής μουσικής παιδείας. Η οικογένεια Ξυλούρη με τον αξέχαστο Νίκο Ξυλούρη και τα αδέρφια του Ψαραντώνη και Ψαρογιάννη, ο Βασίλης Σκουλάς, ο Νικηφόρος Αεράκης και ο Μανώλης Πασπαράκης ήταν και είναι σπουδαίοι εκπρόσωποι της Ανωγειανής μουσικής κουλτούρας και η συμβολή τους στην πολιτιστική κληρονομιά της Ελλάδας είναι σημαντική.
Στις μέρες μας η κύρια ασχολία των Ανωγειανών είναι η κτηνοτροφία. Στο χωριό θα βρείτε πολλά υφαντά φτιαγμένα από τις Ανωγειανές, πεντανόστημα γαλακτοκομικά και το ξακουστό αντικριστό αρνί, δηλαδή αρνί ψημένο γύρω από τη φωτιά και όχι πάνω από τη φωτιά όπως συνηθίζεται στην υπόλοιπη Ελλάδα, καθώς και τα μακαρόνια στο κρεατόζουμο. Υπέροχα είναι και τα τοπικά γλυκά. Στ' Ανώγεια θα βρείτε πολλά ενοικιαζόμενα δωμάτια, μαγαζάκια για τις αγορές σας και σίγουρα πολλά καφενεδάκια όπου θα σας καλωσορίσουν με ρακή και ζεστή φιλοξενία! Αν βρεθείτε εκεί το καλοκαίρι, μην ξεχάσετε να έχετε ενημερωθεί για τις εκδηλώσεις που γίνονται κάθε χρόνο στο κηποθέατρο Νίκος Ξυλούρης ή στον Άγιο Υάκινθο, στο δρόμο προς το Ιδαίο Άντρο.
Ανωγεινός γάμοςΟ γάμος στα Ανώγεια είναι ξακουστός. Η διαδικασία μέχρι την κορύφωση του γάμου, δηλαδή την ημέρα που το ζευγάρι παντρεύεται, κρατάει περίπου μια εβδομάδα! Οι προετοιμασίες πολλές κι εκείνες τις μέρες επικρατεί το αδιαχώρητο στα σπίτια του γαμπρού και της νύφης. Την ημέρα του γάμου ο γαμπρός με τη συνοδεία των συγγενών του και παραδοσιακών μουσικών οργάνων πηγαίνει στο σπίτι της νύφης για να ξεκινήσουνε μαζί για την εκκλησία. Τη στιγμή που το ζευγάρι βγαίνει από το σπίτι, γίνεται "χαμός"! Όλο το χωριό πρέπει να ακούσει ότι η νύφη βγήκε! Στο σημείο αυτό ακούγονται και οι λεγόμενες μπαλωθιές, έθιμο που οι Ανωγειανοί έχουν κρατήσει από τα παλιά χρόνια. Οι κοπέλες από την οικογένεια του γαμπρού φοράνε τις σάρτζες, δηλαδή την παραδοσιακή φορεσιά των γυναικών στ' Ανώγεια και όλοι οι άντρες από την οικογένεια του γαμπρού φοράνε τον μαντηλέ, το παραδοσιακό πλεχτό μαντήλι που χαρίζει η οικογένεια της νύφης. Η υπερβολή στον γάμο στα Ανώγεια είναι εμφανής! Σίγουρα όμως είναι αυθεντική και πολύ... νόστιμη! Τα αρνιά που σφάζουν οι δύο οικογένειες είναι πάρα πολλά και το κρασί ρέει άφθονο στις κανάτες! Το ζευγάρι μετά την εκκλησία πάει στο σπίτι του γαμπρού για να δεχτεί τα δώρα των καλεσμένων (δηλαδή όλου του χωριού!) που τα ονομάζουν "χάρες" και σήμερα έχουν αντικατασταθεί από χρήματα. Εν τω μεταξύ στην πλατεία του χωριού το γλέντι καλά κρατεί! Οι οικογένειες και οι καλεσμένοι περνούν ένα θαυμάσιο βράδυ με πολύ χορό και καλό φαγητό! Στους γάμους των Ανωγειανών δεν υπάρχουν έθιμα όπως το κόψιμο της τούρτας ή ο πρώτος χορός του ζευγαριού. Το γλέντι αρχίζει κατευθείαν από τις οικογένειες του ζευγαριού με τους παραδοσιακούς κρητικούς χορούς ώσπου να έρθει το ζευγάρι στην πλατεία και να χορέψει κι αυτό παρέα με τους καλεσμένους. Αν βρεθείτε ποτέ στ' Ανώγεια και ακούσετε ότι κάπου εκεί γίνεται παραδοσιακός γάμος, μη διστάσετε να παρευρεθείτε! Οι Ανωγειανοί θα σας υποδεχτούν όπως θα υποδέχονταν οποιοδήποτε καλεσμένο τους και θα σας κεράσουν κρασί και φαγητό σα να ήσασταν μέλος της οικογένειάς τους!
Ιστορικά στοιχείαΤα Ανώγεια κατοικούνται από πριν το 1182, τότε δηλαδή που η Κρήτη μοιράστηκε στους δώδεκα άρχοντες του Βυζαντίου. Οι Φωκάδες, που αργότερα ονομάστηκαν Καλλέργηδες, ήταν οι φεουδάρχες των Ανωγείων. Από τότε έως και πρόσφατα τα Ανώγεια έπαιξαν σημαντικό ρόλο στους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες της Ελλάδας. Η προσφορά τους ήταν σπουδαία. Από την Τουρκοκρατία, μέχρι τον πόλεμο του 1941, μέχρι και την περίοδο της δικτατορίας, τ' Ανώγεια λειτούργησαν ως κέντρο επαναστατών. Σημαντική ημερομηνία για τους Ανωγειανούς είναι η 13η Αυγούστου του 1944 όπου τρία τάγματα Γερμανών έκαψαν όλο το χωριό και σκότωσαν αρκετούς άντρες και γυναίκες. Συνολικά 104 Ανωγειανοί χάθηκαν στον αγώνα κατά των Γερμανών από το 1941 έως το 1944.
ΑξιοθέαταΚοντά στ' Ανώγεια βρίσκεται το Ιδαίο Άντρο. Πρόκειται για ένα σπήλαιο με κυρίως μυθολογική αξία, μιας κι εκεί λέγεται ότι μεγάλωσε ο Δίας. Στο ίδιο σημείο ξεχύνεται το υπέροχο οροπέδιο της Νίδας με πλούσια πανίδα και πανέμορφη θέα! Κοντά στ' Ανώγεια υπάρχει και το μαγευτικό σπήλαιο Σφεντόνη, όπως και το αστεροσκοπείο στο πολύ ψηλό σημείο του Ψηλορείτη, τον Σκίνακα. Περίπου 10 χλμ από το χωριό στα δυτικά, θα βρείτε τον αρχαιολογικό χώρο Ζώμινθο καθώς και την πηγή του.
Αφήστε το δικό σας σχόλιο
– ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ –
